بارها دیده و خوانده و یا شنیده ایم که در برخی از نوشته ها یاگفته ها، ‌«بنیادگذار‌» می گویند و می نویسند ودر برخی دیگر«بنیانگذار‌». کدام یک از این دو درست است ؟ و اگر هر دو درست است، چه جدایی میان این دو است؟
در پاسخ باید گفت: ‌«بنیاد‌» واژه ای است از ریشه پارسی و دگرگون شده ی واژه ای است که در زبان پهلوی ساسانی ‌«بُنلاد‌» گفته شده است.
در زبان اوستایی (پارسی کهن) به این واژه ‌«بون دات» می گفتند و سپس در پارسی میانی به ‌«بُن دات‌» و ‌«بن لاد‌» دگرگون شدکه از دوبخش «بن+لاد» ساخته شده است‌ «بن‌» یعنی: بیخ. پایه.ریشه. پایان و شالوده. «لاد‌» نیز در زبان پارسی معنای دیوار (همچنین معنای خاک) را می دهد. بر این پایه ‌«بُنلاد» یعنی ‌«پی و پایه ی دیوار‌».

رودکی می گوید: «لاد» را بر بنای محکم نه که نگهدار «لاد» و «بنلاد» است

همچنین ازمنوچهری دامغانی می خوانیم: درهمه کاری صبور , وز همه عیبی نفور کالبد تو زنور , کالبد ما ز «لاد»

که در این چامه منوچهری «لاد‌»را درکاربرد ‌«خاک‌» آورده است.

یا از«سوزنی سمرقندی» می خوانیم: شود بنیه ی ما خراب و یباب سر از خاره داریم و پولاد , «لاد»

و سرانجام «سنایی» می سراید: من از آتش عشق هم نرم گردم اگرچه ز پولاد سخت است «لادم»

در پهلوی ساسانی و برخی ازگویش های کنونی تیره های ایرانی، «خانه ساز» (بنّا) را نیز ‌«لادگر» می نامند،

چنانکه در فرهنگ اسلامی می خوانیم ... ناروَن درختی باشد سخت و بیشتر راست بالا و چوب آن از سختی ای که دارد، بیشتر به دست افزا‌ر «لادگران» کنند...

باری گفتیم که واژه ‌ «بن دات‌» و ‌«بُنلاتِ‌» پهلوی ساسانی ، رفته رفته به «بنیاد‌» دگرگون شد و این نه تنها معنای «پی و پایه ی دیوار‌» را می دهدکه درکاربرد معنای «پایه. ریشه. شالوده و بُن‌» و هر چیزی نیز از واژه ی ‌«بنیاد‌» سود می بریم و ساخت های گوناگون : بنیادگذار (پایه گذار) بنیادسنج (ژرف نگر و دوراندیش) بنیاد افکندن (پی افکندن) , بنیاد نهادن (پی ریزی) ، بنیادگر، (معمار و بنا) و... بنیادی (پایه ای) را نیز ساخته ایم.

«بنیان !!!»
تازیان به هنگام تاختن به ایران (و پیش از آن) واژه های بیشماری را از زبان پارسی گرفتند و به شیوه خود، آنها را دگرگون کردند وبکار بردند.
یکی از این واژه ها، ‌«بنیاد‌» بودکه با اندک دگرگونی در زبان تازی بکار رفت و ‌«بنیان‌» گفته و نوشته شد و از آن ساخت «بُنیه» را نیز پدید آوردند و در آن زبان هم درست معنای «دیوار بست وداربست ساختمان‌» را می دهد.

بر این پایه ساخت های ‌«بنیانگذاری. بنیان نهادن. بنیانی و مانند آن‌» نادرست است و می باید «بنیادگذاری . بنیاد نهادن و بنیادی‌» گفت و نوشت.

برگرفته از کتاب : در ژرفای واژه ها اثر دکتر ناصر انقطاع