04 - January - 2015, 03 : 02 PM
بررسی واژه های «گِن , گین و آگین»
درگفتار فارسی امروزی واژه ای داریم به نام «گِن» که در کاربرد «همگن» و «همگنان» بکار می رود. حتا برخی از واژه شناسان برآنند که واژه ی «جنس» تازی شده ی واژه ی «گن» است و «همجنس» و «همگن» یکی است. گروهی دیگر، یکسره از پذیرش واژه ی «گِن» در معنای «همجنس»در زبان پارسی سر باز می زنند و می گویند: بجز ساخت «همگن» و «همگنان» در هیچ جای دیگر از زبان پارسی از واژه یا پسوند «گن» سود برده نشده است.
ولی این دسته از پژوهندگان اگر خوب بررسند و به ریشه یابی این واژه بپردازند ، درمی یابندکه واژه ی یاد شده در زبان پهلوی ساسانی ریشه دارد و در آن زبان «گینک» یا «آگینک» گفته می شده و درکاربردهای فراوان ، مانند: «آمیخته، ماننده، وابسته، ناک» بکار می رفته است و در درازای تاریخ و دگرگون شدن زبان پهلوی ساسانی به زبان فارسی امروزی به گونه های «آگین» «آگن» «گین» و «گِن» بکار برده شده است و همه ی اینها از یک ریشه اند.
برای نمونه: «آبگین ، آبگینه ، آبگینک» یعنی همانند آب ، چون آب (که به شیشه گفته می شود) یا : «اندوهگین ، اندوهگن ، اندوه آگین ، اندهگین» یعنی با اندوه یکی شده و در آمیخته با اندوه و نمونه های بسیار فراوان مانند: زرآگین ، زرگین ، زرگن ،زرگنده (یعنی در آمیخته شده و روکش شده با «زر») (برخی از واژه شناسان نیز برآنند که روستایی که در میان راه تهران و شمیران است و زرگنده نامیده می شود ، در آغاز «زرآگنده» بوده ، به معنای آغشته با زر زیرا در پاییز ، همه ی درختان این روستا ، یکسره از برگ های زرین پوشیده می شوند.( یا خشمگین ، خشمگن ، خشم آگین (درآمیخته با خشم) استاد دهخدا و استاد گل گلاب و استاد معین برآنندکه پسوند «گِن» «گین» نام را به زاب (صفت) دگرگون می کند .
| نمونه ها | |||
|---|---|---|---|
نام
سنگ |
زاب (صفت)
سنگین |
||
نام
شرم |
زاب (صفت)
شرم گین |
||
نام
گرگ |
زاب (صفت)
گرگین |
||
نام
خشم |
زاب (صفت)
خشمگین |
||
نام
آب |
زاب (صفت)
آبگین |
||
نام
دود |
زاب (صفت)
دودگین (خوراک دودزده) |
||
با نگرش به آنچه که آمد ، پی می بریم که «همگن» نیز یعنی : همانند همدیگر و وابسته به یکدیگر و آمیخته با یکدیگر ، و ... بس دور نیست که تازیان آن را درکاربرد «جنس» از ما گرفته و بکار برده باشند . و واپسین سخن آنکه: شاید واژه ی لاتین «ژِن» نیز از پارسیِ ۵۶«گِن» گرفته شده باشد.
برگرفته از کتاب : در ژرفای واژه ها اثر دکتر ناصر انقطاع